پایکوبی با موسیقی دلالان - وبلاگ انجمن ها

به گزارش وبلاگ انجمن ها، چرا در حالی که آثار تحریم ها در نیمه اول و به ویژه در ماه های اخیر در بخش فراوریات صنعتی (آمار رشد مثبت مالی، آمار فراوری اقلام منتخب صنعتی، معدنی و... و همچنین آمار فراوریات 240 صنایع بورسی) کم شده، اما فراوریات گروه سایپا به طور قابل توجهی عقبگرد داشت؟

به گزارش گروه مالی وبلاگ انجمن ها، باوجوداینکه آمار های فراوری 8ماهه در دو گروه خودروسازی بزرگ کشور یعنی ایران خودرو و سایپا طی 8ماهه امسال رشد حدود 37 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته داشته است، اما مقایسه آمار تعداد فراوری با تعداد فروش خودرو ها نشان می دهد طی 8ماهه فراوری دو خودروساز درمجموع 47 هزار دستگاه بیش از تعداد فروش آن ها است. گفتنی است که در سال گذشته تعداد فروش خودرو ها در دو گروه بیش از تعداد فراوری ماهانه بوده است.

برای مثال طی 8ماهه امسال در حالی تعداد فروش خودرو در گروه ایران خودرو حدود 22 هزار و 573 دستگاه کمتر از فراوری 8ماهه بوده که در 8ماهه سال گذشته فروش 13 هزار دستگاه بیش از فراوری این مدت بوده است. همچنین در روز های اخیر نیز گزارشی در رسانه ها منتشرشده که حکایت از وجود 92 هزار دستگاه خودروی ناقص در پارکینگ های دو خودروساز می دهد. این تعداد (92 هزار دستگاه) گرچه در آمار فعالیت ماهانه دو خودروساز قابل مشاهده نیست، اما استناد به همان آمار 47 هزار دستگاه مازاد فراوری نیز به خوبی مؤید این نکته است که خودروسازان به بهانه کمبود قطعه، اما در واقعیت به خاطر آنچه خودشان ضرر و زیان ناشی از قیمت گذاری شورای رقابت عنوان می نمایند، تعداد بیشتری از خودرو های فراوریی را به بهانه ناقص بودن قطعات به پارکینگ منتقل نموده اند. براساس آنچه در ادامه نیز به آن اشاره شده، آثار این موضوع در فروش ماهانه و فصلی نیز به خوبی آشکار است. برای مثال بعدازآنکه شورای رقابت قیمت گذاری فصلی را جایگزین قیمت گذاری سالانه نموده (از اردیبهشت)، عرضه خودرو به بازار با تغییر فصل کم وزیاد شده است؛ بنابراین موضوعی که این روز ها در مورد مسائل خودروسازان به آن اشاره می گردد، قیمت گذاری دستوری است که عنوان می گردد دلیل بخش اصلی مسائل فعلی خودروسازی کشور است. امری که از یک سو رانت چشمگیری را عاید دلالان و تقاضا های سرمایه ای نموده و در سویی دیگر با ایجاد ضرر و زیان برای خودروسازان، انگیزه فراوری را در آنان کاهش داده است. درحال حاضر در کنار طرح مجلس برای عرضه خودرو در بورس، اغلب پیشنهاد ها و تحلیل ها چاره کار را آزاد شدن قیمت گذاری دستوری می دانند که می تواند اولاً با حذف رانت قیمتی، تقاضا های سرمایه ای را از بازار خارج نموده و ثانیاً خودروسازان را نیز از ضرر و زیان خارج کند. بااین حال هنوز پاسخ درستی به این سؤال داده نشده که در صورت آزاد شدن قیمت ها و حذف تقاضا های سرمایه ای از این بازار؛ آیا با سرریز تقاضا های مصرفی سال های قبل، بدون ایجاد سازوکار هایی دیگر همچون تأمین خودرو از محل واردات و بدون افزایش قابل توجه فراوری داخلی خودرو، تنها اتکای به مکانیزم عرضه و تقاضا می تواند قیمت ها را به تعادل برساند؟ توجه داشته باشیم باوجودآنکه فراوری خودروسازان طی امسال نسبت به سال گذشته رشد داشته، اما هنوز هم با فراوری سال های 97 و 96 و قبل از آن تفاوت 25 تا 30 درصدی دارد.

عقبگرد عجیب فراوری ماهانه خودروسازان

آنالیز شرایط فراوری در گروه خودروسازی سایپا نشان می دهد طی 8ماهه اول امسال درمجموع 209 هزار و 534 دستگاه خودرو در این گروه فراوری شده است. در 8ماهه اول امسال از مجموع 209 هزار و 534 دستگاه خودروی فراوریی گروه سایپا، 50 هزار و 413 دستگاه (معادل 24.1درصد از کل) مربوط به خانواده پراید، 140 هزار و 559 دستگاه (معادل 67.1درصد از کل) مربوط به خانواده تیبا، 10 دستگاه (کمتر از نیم درصد) مربوط به سراتو، 13 دستگاه (کمتر از نیم درصد) مربوط به آریو، 18 هزار و 509 دستگاه (معادل 8/8درصد از کل) مربوط به وانت 151 و 30 دستگاه (کمتر از نیم درصد) نیز مربوط به سایر خودروهاست.

اما درخصوص شرایط فراوری ماهانه نیز آنالیز آمار ها نشان می دهد بیشترین فراوری ماهانه شرکت سایپا مربوط به تیرماه با 38 هزار و 284 دستگاه و پس از آن مربوط به خرداد با 36 هزار و 27 دستگاه و اردیبهشت با 36 هزار و 27 دستگاه بوده است. همچنین کمترین فراوری ماهانه خودرو در سایپا نیز به ترتیب مربوط به ماه های فروردین (با 7 هزار و 304 دستگاه)، مرداد با 19 هزار و 717 دستگاه، آبان با 21 هزار و 263 دستگاه و مهرماه با 23 هزار و 798 دستگاه بوده است.

همان طور که مشاهده می گردد، برخلاف اظهارات مسئولان دولتی ازجمله وزیر صمت که در ماه های اخیر مدعی شده بود خودروسازان با تمام قوا کار می نمایند و فراوری خودرو جهش اساسی خواهد داشت، اما آمار ها و به ویژه آمار فراوری مهرماه و آبان این موضوع را تایید نمی نماید، چراکه پس از فروردین که به جهت تعطیلات نوروز و شیوع ویروس کرونا فراوری خودرو پایین ترین میزان فراوری ماهانه بوده، پس از آن آبان و مهرماه رکورددار کمترین فراوری ماهانه هستند.

در گروه خودروسازی ایران خودرو نیز طی 8ماهه اول امسال درمجموع 291 هزار و 234 دستگاه انواع خودرو فراوری شده که در بین این خودروها، نزدیک به 72درصد از کل فراوریات (معادل 209 هزار و 609 دستگاه) مربوط به گروه پژو، 11.2درصد مربوط به گروه سمند (معادل 32 هزار و 532 دستگاه)، 2.3درصد مربوط به رانا (6 هزار و 819 دستگاه)، حدود 11.8درصد مربوط به دنا (34 هزار و 506 دستگاه)، کمتر از یک درصد مربوط به دانگ فنگ و پژو 2008، حدود 1/1درصد مربوط به هایما (3 هزار و 196 دستگاه و 1.5درصد (معادل 4 هزار و 308 دستگاه) نیز مربوط به گروه وانت و سایر محصولات فراوریی است. اما درخصوص فراوری ماهانه نیز، بیشترین حجم فراوری گروه ایران خودرو مربوط به شهریور با 42 هزار و 585 دستگاه، پس از آن اردیبهشت با 42 هزار و 168 دستگاه و در رتبه سوم نیز مربوط به آبان با 40 هزار و 904 دستگاه بوده است. همچنین کمترین میزان فراوری ماهانه نیز پس از فروردین، مربوط به تیرماه و مردادماه است.

پایکوبی با موسیقی دلالان

درخصوص فراوریات ماهانه دو خودروساز بحث شد، اما در اینجا این مساله مطرح است که چرا درحالی که آثار تحریم ها در نیمه اول و به ویژه در ماه های اخیر به طور قابل توجهی در بخش فراوریات صنعتی (آمار رشد مثبت مالی، آمار فراوری اقلام منتخب صنعتی، معدنی و... و همچنین آمار فراوریات 240 صنایع بورسی) کم شده، اما فراوریات گروه سایپا به طور قابل توجهی عقبگرد داشته و در ایران خودرو نیز گرچه فراوری در ماه های اخیر فرایند حداقل ثابتی را طی نموده، اما ما شاهد رشد فراوری ماهانه نیستیم.

به نظر می رسد این کاهش به لحاظ منشأ، از دو منظر قابل بحث است. مورد اول مربوط به قیمتگذاری از سوی مرجع قانونی است که موجب شده بین قیمت کارخانه و بازار یک شکاف قیمتی 40 تا 46درصدی ایجاد گردد که سود آن به جیب دلالان می رود. آن طور که خودروسازان می گویند، این رانت قیمتی گرچه به نفع افراد خاصی تمام شده، اما آنان را با ضرر و زیان روبه رو نموده است؛ بنابراین (درست یا نادرست) درحال حاضر قیمتگذاری شورای رقابت موجب شده خودروسازان انگیزه فراوری را تا حدی از دست بدهند. اما دومین مورد که عمدتا درمورد محصولات گروه خودروسازی سایپا مصداق دارد، مربوط به قیمت پایین تر (نه ارزان) خودرو های فراوریی سایپا نسبت به ایران خودرو است که موجب شده تقاضا های سرمایه ای عمدتا به سمت خودرو های فراوریی ایران خودرو بفرایند؛ چراکه افراد ترجیح می دهند زمانی که در قرعه کشی و امثال آن برنده می شوند، در این بخت آزمایی شانس خود را برای رانت درشت تر امتحان نمایند و اگر قرار است یک بار برنده شوند؛ آن ها به سود و رانت بیشتر فکر می نمایند. این موضوعی است که آمار های قرعه کشی نیز آن را تایید می نماید. شاید کاهش تقاضا انگیزه خودروساز را کم نموده است.

خودرو های ناقص 92 یا 47 هزار؟

در روز های اخیر آماری از فراوریات 9ماهه خودروسازان در رسانه ها منتشر شده که براساس آن خودرو های ناقص شرکت ایران خودرو در 9ماهه امسال حدود 51 هزار و 303 دستگاه و این تعداد در خودروسازی سایپا نیز 40 هزار و 746 دستگاه برآورد شده بود. به عبارتی دو خودروساز درمجموع 92 هزار و 49 دستگاه خودروی ناقص در پارکینگ خود دارند. اما آنالیز آمار های ماهانه گزارش فعالیت دو خودروساز نیز آمار قابل تاملی دارد، چراکه براساس گزارش فعالیت گروه خودروسازی سایپا، این خودروساز در 8ماهه امسال درحالی 209 هزار و 534 دستگاه خودرو فراوری نموده که از این تعداد حدود 185 هزار و 212 دستگاه به فروش رسیده است. به عبارتی دیگر، مازاد یا مابه التفاوت خودرو های فروش نرفته با خودرو های فراوریی این گروه در انتها 8ماهه امسال به 24 هزار و 322 دستگاه رسیده است.

اما در گروه خودروسازی ایران خودرو نیز طی 8ماهه امسال حدود 291 هزار و 234 دستگاه خودرو فراوری شده که از این تعداد، حدود 268 هزار و 661 دستگاه به فروخته شده است. مقایسه دو آمار نشان می دهد در ایران خودرو نیز طی 8ماهه امسال 22 هزار و 573 خودرو مازاد بر فراوری وجود دارد.

مقایسه آمار فراوری و فروش دو خودروساز نشان می دهد با وجود حجم بزرگ تقاضا که البته عمده آن مربوط به تقاضا های سرمایه ای است، فروش خودروسازان کمتر از فراوریات آنهاست. مقایسه آمار خودرو های فروش نرفته دو خودروساز در 8ماهه با 9ماهه نیز یک تناقض عجیب را نشان می دهد، چراکه به یکباره تعداد آن ها از 47 هزار دستگاه به 92 هزار دستگاه جهش یافته است. اینکه چگونه طی یک ماه تعداد خودرو های فروش نرفته دو خودروساز حدود دو برابر شده، واضح است که قابل باور نیست.

بازی خودروسازان با یک مصوبه قانونی

در موارد پیشین گفته شد از آنجایی که در گزارش فعالیت ماهانه خودروسازان تعداد خودرو های ناقص و کامل از هم تفکیک نشده، قضاوت در این مورد که خودروسازان چه تعداد از خودرو ها را به عمد در پارکینگ خود نگه داشته و عرضه نمی نمایند، کمی سخت است، اما آنالیز فرایند فراوری و عرضه خودرو در ماه های مختلف تا حدودی به این سوال پاسخ می دهد که چگونه خودروسازان عرضه بخشی از فراوریات خود را با فرمول مصوبه شورای رقابت تظیم می نمایند. موضوع از این قرار است که براساس تصمیم شورای رقابت، از اردیبهشت امسال افزایش قیمت محصولات خودروسازان با توجه به نرخ تورم بخشی اعلامی توسط بانک مرکزی و قیمت منطقی تمام شده خودروسازان به صورت فصلی (هر سه ماهه یکبار) اعمال و قیمت های جدید اعلام می گردد.

این موضوع به خوبی در آمار های هر دو گروه خودروسازان دیده می گردد، به طوری که مقایسه آمار مابه التفاوت فراوری و فروش ماهانه خودرو در گروه سایپا نشان می دهد بیشترین تعداد خودرو های فروش نرفته مربوط به اردیبهشت (قبل از مصوبه شورای رقابت) و تیرماه هرکدام نزدیک به 10 هزار دستگاه و شهریورماه نیز نزدیک به 4 هزار دستگاه است. در ایران خودرو نیز بیشترین تعداد مابه التفاوت فراوری و فروش مربوط به اردیبهشت ماه (قبل از مصوبه شورای رقابت) با نزدیک به 19.5 هزار دستگاه، پس از آن مربوط به تیرماه با 9.2 هزار دستگاه در فروردین ماه و تیرماه است. همچنین افزایش محسوس خودرو های فروش نرفته یا همان مابه التفاوت فراوری و فروش در شهریورماه نیز نشان می دهد خودروسازان به انتظار افزایش قیمت ها با تغییر فصل نشسته اند. درمجموع کاهش خودرو های فروش نرفته یا همان مابه التفاوت فراوری و فروش با نزدیک شدن به ماه های اخیر نشان می دهد خودروسازان ترجیح داده اند در زمانی که قیمت کارخانه ای خودرو کم بوده، بخشی از فراوری را در پارکینگ به صورت موقت نگه داشته و در زمان افزایش قیمت تکمیل و عرضه نمایند.

رانت 16 هزار میلیارد تومانی خریداران خودرو

این روز ها برآورد های عجیب وغریبی از توزیع رانت قیمتگذاری دستوری خودروسازان منتشر می گردد، در اصل اینکه رانت قابل توجهی توزیع می گردد، اختلافی نیست، اما این ارقام به قدری با هم تناقض و تضاد دارند که باور هرکدام را با تردید روبه رو می نماید. برای مثال در روز های اخیر احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان در گفت وگویی اظهار نموده: با یک حساب سرانگشتی می توان گفت امسال براساس فراوریات ایران خودرو و سایپا، بالغ بر 120هزار میلیارد تومان رانت توزیع می کنیم. همچنین سعید لیلاز، تحلیلگر مالی نیز اخیرا اظهار داشته است: در 2.5 گذشته تقریبا 150هزار میلیارد تومان رانت فاصله قیمت کارخانه و بازار به دلالان و خریداران خودرو پرداخت شده است. در اینجا قصد نداریم این ارقام را رد کنیم، اما به نظر می رسد اصل وجود رانت چشمگیر قابل درک است، اما در کمیت آن تناقض زیادی وجود دارد. در این گزارش براساس آمار های گزارش فعالیت ماهانه، به آنالیز ارقام فروش دو خودروساز اقدام نموده ایم. سپس با در نظر دریافت میانگین تفاوت قیمت کارخانه و بازار، رقم مابه التفاوت این دو قیمت را رانت فروش خودرو توسط دو خودروساز در نظر گرفته ایم.

براساس آنچه در گزارش ماهانه فعالیت دو خودروساز منتشر شده، مجموع فروش 8ماهه گروه خودروسازی ایران خودرو حدود 20هزار و 639میلیارد تومان و مجموع فروش گروه سایپا نیز طی این مدت حدود 7هزار و 800میلیارد تومان بوده است. در گروه خودروسازی ایران خودرو بیشترین فروش مربوط به گروه پژو با 14.3هزار میلیارد تومان، پس از آن دنا با 2.5هزار میلیارد تومان و گروه سمند نیز با 2/2هزار میلیارد تومان دوم و سوم هستند.

در گروه سایپا نیز عمده فروش مربوط به خانواده تیبا با 5.6هزار میلیارد تومان و پس از آن گروه پراید با 1.5میلیارد و وانت 151 نیز با 627 میلیارد تومان بوده است.

این اعداد مربوط به فروش دو گروه ایران خودرو و سایپا است که با قیمت های شورای رقابت اقدام به عرضه و فروش خودرو نموده اند، اما در سوی دیگر به واسطه شکاف و تفاوت قیمت قابل توجهی که ناشی از این قیمتگذاری حاصل شده، با تفاوت 45 تا 50 و حتی تفاوت 60درصدی قیمت کارخانه و بازار، ارقام قابل توجهی رانت عاید خریداران این خودرو ها شده است.

براساس آنچه در جداول ارائه شده، طی 8ماهه امسال به طور میانگین همیشه 45 تا 60درصد بین قیمت کارخانه و بازار اختلاف قیمت وجود داشته است. البته با توجه به این اختلاف قیمت ها در گروه های مختلف خودرو ها نیز متفاوت است، در این گزارش براساس گروه های خودرویی، رانت ایجادشده حاصل از فروش محصولات هر دو گروه خودروسازی محاسبه شده است. آنالیز ها نشان می دهد فروش 20هزار و 639میلیارد تومانی گروه ایران خودرو حداقل حدود 12هزار و 77میلیارد تومان رانت عاید خریداران نموده است. در گروه ایران خودرو، بیشترین رانت ایجادشده مربوط به گروه پژو است که میانگین اختلاف قیمت بازار و کارخانه طی 8ماه حدود 62درصد بوده است. این شکاف قیمتی موجب خلق 8/8هزار میلیارد تومان رانت برای خریداران شده است. پس از آن، بیشترین رانت خلق شده مربوط به دنا با 1.2هزار میلیارد تومان و در رتبه چهارم نیز رانا با 363میلیارد تومان است.

در گروه سایپا نیز از رانت 3.6هزار میلیارد تومانی خلق شده در 8ماهه امسال، بیشترین آن مربوط به خانواده تیبا با حدود 2.6هزار میلیارد تومان است. پس از آن، بیشترین رانت مربوط به خانواده پراید با 753میلیارد تومان و وانت 151 نیز با 257میلیارد تومان، در رتبه های دوم و سوم ایجادنماینده بیشترین رانت هستند.